طی بررسی روندهای تاریخی، تحولات صنعتی در جهان چهار انقلاب بزرگ را پشت سر گذاشته، از انقلاب بخار تا عصر دیجیتال که مسیر پیشرفت بشر را با تغییرات عمده همراه ساخته است؛ تحولاتی که مسیر تولید، تجارت و اقتصاد را به‌کلی دگرگون کرده‌اند. در طی مسیر تحولات انقلاب‌های صنعتی در آستانه انقلاب صنعتی چهارم، هوش مصنوعی را به عنوان فناوری پیشران و تضمین کننده در بهره‌وری صنایع معرفی شده است.
تحولات صنعتی و انقلاب‌های صنعتی از گذشته تاکنون
انقلاب صنعتی اول با اختراع ماشین بخار آغاز شد که در آن انرژی مکانیکی جایگزین نیروی انسانی و یدی گردید که منشاء تحولات اولیه صنعتی و تولید مکانیزه بود. در این دوره نیروی بخار باعث گردید سیستم سنتی به کارخانجات و تولید انبوه تبدیل گردد. در این دوره مفهوم کار صنعتی شکل گرفت که در آن ماشین‌ها، خط تولید را هدایت کرده و بهره‌وری نیروی کار افزایش چشمگیری یافت.
در انقلاب دوم با ظهور برق و موتورهای الکتریکی، تولید انبوه افزایش چشم‌گیر یافت که نتیجتا فرآیند تولید سازمانی‌تر شکل گرفت و هزینه‌های تولید کاهش یافت. در این دوران تحولات گسترده‌ای نیز در زنجیره تأمین و لجستیک اتفاق افتاد.
انقلاب صنعتی سوم با ظهور کامپیوترها و گسترش فناوری اطلاعات همراه بود که باعث ورود سیستم‌های هوشمند در فرآیند تولید مانند ربات‌ها، نرم‌افزارها و اتوماسیون‌ها شد و قابلیت کنترل خودکار در صنعت را ایجاد نمود. داده محور شدن فرآیند تولید سبب ارتقاء کیفی تولید شد. در این دوران با هوشمندسازی صنعتی، ابزارهای محاسباتی سبب بهبود تصمیم‌گیری و کاهش خطای انسانی گردید.
و انقلاب صنعتی چهارم که امروزه در قلب آن قرار داریم. در این دوران به واسطه هوش مصنوعی، رباتیک پیشرفته و تحلیل داده‌های کلان، ساختار صنایع از پایه متحول شده و باعث تصمیم‌گیری خودکار سیستم‌های تولیدی گردید که به واسطه الگوریتم‌های رباتیک، رفتار سیستم‌ها و فرآیند تولید قابل پیش‌بینی و بررسی شده‌اند. و امروزه شرکت‌ها در قالب تلفیق ربات‌ها و هوش مصنوعی اقدام می‌نمایند.
نقش انقلاب صنعتی چهارم در صنایع مادر مانند فولاد و فروآلیاژها نیز قابل توجه است. امروزه در جوامع توسعه یافته صنعتی الگوریتم‌های هوش مصنوعی قادرند میلیون‌ها نقطه داده را از فرآیند تولید دریافت کرده، در لحظه تحلیل کنند و با درنظر گرفتن احتمالات لازم بروز خطا را پیش‌بینی و هشدار دهند. درضمن باتوجه به موضوع تولید فولاد سبز نقش هوش مصنوعی در این رابطه باوریست غیرقابل انکار که به سرعت درحال افزایش است.
انقلاب صنعتی چهارم می‌تواند بستر بهبود و توسعه صنایع را طی موارد ذیل ایجاد کند.
- 1-بهینه‌سازی فرآیندها توسط هوش مصنوعی باعث افزایش کیفیت و ثبات تولید می‌شود.
- 2-مدیریت هوشمند انرژی و منابع، یکی از موضوعات حساس در صنایع بوده و نقش قابل توجهی بر کنترل قیمت تمام محصول دارد. استفاده از هوش مصنوعی گام جدیدی در تکامل سیستم‌های اتوماسیون و افزایش بهره‌وری انرژی ایجاد کرده است.
- 3-نگهداری و تعمیرات تجهیزات پیش بینانه‌تر شده و باعث جلوگیری از توقف‌های پیش بینی نشده در فرآیند و استقرار تولید شده است.
- 4-تحول در زنجیره تامین و مدیریت مواد باعث شده تا از سیستم‌های سنتی فاصله گرفته و نشر اطلاعات با سرعت قابل توجه‌ای باعث برنامه‌ریزی هوشمند در این راه شود.
انقلاب صنعتی پنجم مرحله‌ای تکامل یافته و نوین پس از انقلاب صنعتی چهارم است که تمرکز آن به ترکیب و همکاری هماهنگ بین هوش مصنوعی و ماشین‌های پیشرفت درمقابل ارزش‌های انسانی است.
در انقلاب صنعتی چهارم تمرکز بر دیجیتال سازی، اتوماسیون، اینترنت و هوش مصنوعی بوده درحالی که در انقلاب صنعتی پنجم بر همکاری انسان و ماشین و ایجاد تولید هوشمند انسان محور تاکید می‌گردد. در این انقلاب فناوری و انسان مکمل یکدیگرند و صنایع به دست نوآوری، پایداری و ارزش آفرینی انسانی حرکت می‌کنند. در این دوران تمرکز بر نیروی انسانی در فرآیندهای صنعتی در کنار ربات‌ها و سیستم‌های هوش مصنوعی افزایش خواهد یافت. به بیان دیگر می‌توان گفت فناوری و الگوریتم‌های هوش مصنوعی دیگر صرفاً جایگزین انسان نیستند، بلکه در کنار انسان‌ها کار می‌کنند تا کیفیت تصمیم‌گیری، خلاقیت و دقت تولید را افزایش دهند.
اثر انقلاب صنعتی پنجم بر صنعت فولاد و فروآلیاژها به‌ویژه فروسیلیسیم به این صورت خواهد بود که با بهره‌گیری از ابزارهایی چون هوش مصنوعی و ماشین‌های یادگیری به‌روز رسانی خواهند شد. این صنایع به وسیله سیستم‌های مدیریت انرژی هوشمند و ربات‌ها به دنبال تولید سبز، کاهش آلایندگی‌ها و بهینه‌سازی مصرف انرژی هستند. و نتیجتا افزایش بهره‌وری، ثبات کیفیت، کاهش هزینه‌های تولید، ارتقاء ایمنی کارکنان، افزایش تاب‌آوری و انعطاف پذیری برای حرکت به سمت توسعه پایدار و تولید پاک را به دنبال خواهند داشت.
درنتیجه می‌توان اذعان داشت این فناوری باعث افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها، توسعه پایدار و حضور موثر در بازارهای جهانی شده و مسیر فعالیت بازرگانی را برای صنایع استفاده کننده هموارتر خواهد کرد. امروز صنایع بیش از هر زمان دیگری نیازمند مدیرانی است که ارتباط مثبت و موثری با فناوری و هوش مصنوعی برقرار می‌کنند تا بتوانند از داده‌های دریافت شده جهت تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری برای سازمان بهره‌مند شوند. امروزه انتخاب هوش مصنوعی دیگر از حالت اختیاری خارج شده و به یک ضرورت امری برای صنایع تبدیل شده است. اشراف هوش مصنوعی و تلفیق آن با مهارت‌های انسانی می‌تواند در کلیدی‌ترین نقاط تولید و مصرف اثرات خود را در قیمت تمام شده و کنترل گلوگاه‌های مهم نشان می‌دهد.